Kleuren van kwel - ofwel: zo mooi kan een bacterievlies zijn
IJzerbacteriën die mooie kleuren kunnen veroorzaken - bestaat dat echt? En is dat ook nog te fotograferen?
In deze fotoblog neem ik je mee in de wondere wereld van kwelwater, bacteriën en ijzer.
Het is al weer een tijd geleden dat ik mijn laatste blog heb geschreven. In mei om precies te zijn.
Zoals ik in dat blog al aangaf, heb ik van 1 april tot 1 juli kunnen genieten een 3 maanden lange sabbatical. Ik had al diverse foto- en vakantie-trips georganiseerd, maar begin april had ik de tijd én zin om er op uit te gaan om te gaan fotograferen.
In 2021 had ik al een start gemaakt met een mini-project: het fotograferen van de kleuren van kwel.
Ik had hier foto's van langs zien komen op de sociale media, en de kleuren en het abstracte sprak me meteen aan.
Maar ja, waar vind je kwelwater, is het bereikbaar en lukt het dan ook nog om het te fotograferen?
Een zoektocht op Internet leverde wel wat aanwijzingen op waar het te vinden zou kunnen zijn. Vooral de noordkant van de Veluwe bleek veelbelovend en nog redelijk bereikbaar vanuit Zeist.
Ik vond een website-pagina uit 2019, met een beschrijving van een excursie langs diverse plekken met kwelwater.
En met het motto: "Nee heb ik, ja kan ik krijgen" heb ik de toenmalige excursieleider een mail gestuurd, met mijn plan voor een foto-project over kwel en de vraag of hij locaties zou willen delen met mij.
Tot mijn grote verbazing en vooral vreugde kreeg ik een zeer vriendelijke mail terug, met zelfs het voorstel om een privé veld-excursie te krijgen langs diverse kwel-locaties.
En zo zijn Carin en ik op een mooie zaterdag richting Epe vertrokken, en hebben we een gezellige en zeer leerzame dag gehad.
Rustig de tijd nemen om te fotograferen tijdens zo'n excursie is natuurlijk niet echt een optie. Dus ik ben begin maart nog eens alleen terug gegaan, en heb toen een prachtige reeks foto's kunnen maken.
Ik ontdekte toen al dat de prachtige regenboogkleuren van het bacterievlies er steeds anders uit ziet. Afhankelijk van het foto-standpunt, of er wel of geen zon schijnt en hoeveel licht er op het water valt, alles maakt iedere foto anders. En uiteraard maakt het nogal uit of het onlangs geregend heeft en hoeveel kwelwater er naar boven is gekomen.
Vandaar dat ik toen al besloot om eens vaker terug te gaan om het nogmaals te gaan fotograferen.
En zo ben ik begin april van dit jaar nog eens terug gegaan, tijdens de eerste dagen van mijn sabbatical.
Door de lagere waterstand was het dit keer een iets grotere uitdaging om dichtbij genoeg te kunnen komen met de camera, maar met wat volharding (en goede laarzen) lukte het wel.
Alle foto's heb ik gemaakt met mijn 100mm macro lens, uiteraard op statief.
Om de mooiste lichtinval te krijgen, moest ik echter de lens meestal schuin op het water richten.
En dit betekent dat het lastig of onmogelijk wordt om alles scherp op de foto te krijgen. De scherptediepte is zelfs bij f/16 dan niet voldoende om zowel de voorgrond als de achtergrond scherp te krijgen.
Daarom heb ik vrijwel alle foto's als focus-stack gemaakt. Hierbij maak je eerst een foto die scherp gesteld is op een punt het meest dichtbij. Vervolgens een foto met de focus iets naar achter verschoven, enz., net zolang tot de focus op het verst weggelegen punt ligt. Gelukkig kan mijn huidige camera dit automatisch :-)
Voor de zekerheid heb ik meestal een stack van 30 foto's gemaakt, maar bij het samenvoegen (thuis op de PC) bleek dat er over het algemeen maar zo'n 16 - 22 nodig waren.
In eerste instantie gebruikte ik Photoshop om een serie foto's samen te voegen tot één scherpe foto. Maar zelfs op mijn nieuwe PC had Photoshop er vaak moeite mee om een dergelijk groot aantal foto's te verwerken.
Onlangs heb ik echter het programma 'Helicon Focus' gedownload om eens te proberen, en wat een verademing. Het verwerken gaat véél sneller, zonder problemen en de resultaten zijn prima.
Maar ja, wat zie je nu eigenlijk op deze foto's? En waar komen al die kleuren vandaan? (spoiler: niet uit Photoshop! ;-) )
Het begint met regenwater, dat de bodem in zakt. En omdat er onder de Veluwe een laag klei uit het Tertiair ligt, zoekt dat regenwater in de bodem een uitweg naar de zijkanten van de Veluwe. En daar kan het dan als kwelwater weer aan de oppervlak tevoorschijn komen.
In de tussentijd zijn er bodemmaterialen opgelost in de grondwater, onder meer ijzer-deeltjes. Dit ijzer is dan meestal in de vorm van ijzer-bicarbonaat volledig opgelost in het kwelwater, en is dan (nog) kleurloos.
Als het kwelwater vervolgens weer aan de oppervlakte tevoorschijn komt, komt het in aanraking met zuurstof. Als er dan de juiste bacteriën aanwezig zijn, dan kunnen die het ferro-ijzer omvormen tot ferri-ijzer. Hierdoor ontstaat ferri-oxide dat ook water aan zich bindt. En dit wordt zo door de bacteriën in hele kleine plaatjes geproduceerd.
En deze plaatjes weerkaatsen licht, aan hun bovenoppervlak en ook aan hun onderoppervlak. Sommige kleuren worden hierbij versterkt, en anderen juist weer niet.
En zo ontstaan dus deze prachtige kleuren op dit bacterievlies :-)
Eigenlijk iedere keer dat ik zo de kleuren van kwel aan het fotograferen ben geweest, kreeg ik wel vragen van wandelaars wat ik toch aan het fotograferen was.
Als ik dat dan vertelde en uitleg gaf over het kwelwater en de kleuren, was men altijd blij verrast om zelf ook die kleuren eens te zien.
En kwam steevast de opmerking: "Ah, ik dacht dat het olie of andere vervuiling was".
Maar: olie vloeit direct weer naar elkaar toe als je erin roert met een stokje of zo. Terwijl het bacterievlies in kleine stukjes breekt.
Tenslotte:
Ik kan er zelf naar blijven kijken en genieten, al deze kleuren en abstracte vormen. Ik vind het wel een beetje mijn eigen foto-Picasso's ;-)
Geniet jij er ook zo van en wil je meer zien? Bekijk dan ook eens de volgende series in mijn portfolio:
- Portfolio - Series - kwel-ijzerbacterievlies
- Portfolio - series - Kwel - natuurlijke picasso
- Portfolio - series - Rodolm
Met grote dank aan Jan Aalbers voor de (technische) uitleg over kwel, bacterievlies en het ontstaan van de kleuren!